Αν και οι περισσότερες καταστροφικές πυρκαγιές στα λίγα εναπομείναντα ελληνικά δάση αποδίδονται σε εμπρησμό, οι αυτουργοί, φυσικοί και ηθικοί, είτε αγνοούνται είτε ακόμα κι αν συλληφθούν, ακόμα κι αν ομολογήσουν την πράξη τους και καταδικαστούν, σπανίως θα βρεθούν πίσω από τα σίδερα της φυλακής.
Εθελοντές της Υπηρεσίας Δασοπροστασίας και Πυρόσβεσης εντοπίζουν κοντά στην εστία της πυρκαγιάς έναν αλλοδαπό εμπρηστή, ο οποίος συλλαμβάνεται, ομολογεί την πράξη του, διώκεται και τελικά καταδικάζεται σε τριετή φυλάκιση χωρίς αναστολή με πρόστιμο 20.000 ευρώ.
Ο αλλοδαπός εμπρηστής εξέτισε ποινή μόλις ενός μήνα και έκτοτε είναι ελεύθερος. Πρόκειται απλώς για μία από τις εκατοντάδες περιπτώσεις καταδικασθέντων για εμπρησμό, που καταδεικνύει ότι ο εμπρησμός δάσους στην Ελλάδα αποτελεί τις περισσότερες φορές έγκλημα χωρίς τιμωρία.
Στατιστικά στοιχεία
Σύμφωνα με στοιχεία της Εθνικής Στατιστικής Υπηρεσίας, έχουν καταδικαστεί για εμπρησμό σε δάσος 1.502 άτομα, εκ των οποίων τα 45 ήταν ανήλικοι. Δύο στους τρεις καταδικασθέντες (947 άτομα) πέτυχαν αναστολή εκτέλεσης ποινής, ενώ οι 464 ποινές ήταν μετατρεπόμενες (εξαγοράσιμες) και τελικά 90 άτομα συνολικά εξέτισαν την ποινή τους. Επομένως, μόλις το 6% όσων καταδικάστηκαν για εμπρησμό (είτε εκ προθέσεως είτε εξ αμελείας) κρατήθηκαν σε κάποιο σωφρονιστικό ίδρυμα. Από τα στοιχεία αυτά προκύπτει επίσης ότι το 90% των δραστών είναι άντρες.
Μάλιστα, οι περισσότερες ποινές που επιβλήθηκαν ήταν της τάξης του ενός μήνα ή των τριών μηνών, ενώ λίγοι καταδικάστηκαν σε φυλάκιση μεγαλύτερη του ενός έτους. Είναι χαρακτηριστικό ότι σε 50 άτομα που κατηγορούνταν για εμπρησμό δασικής έκτασης, επιβλήθηκε φυλάκιση ενός μήνα, σε 43 άτομα φυλάκιση 1 - 3 μηνών, σε 33 άτομα 3 - 6 μήνες, σε 12 άτομα 6 - 12 μήνες και σε άλλα 12 φυλάκισης ενός και πλέον έτους.
Αξίζει, φυσικά να σημειωθεί ότι σύμφωνα με τον Ποινικό Κώδικα (άρθρο 265), «όποιος με πρόθεση προξενεί πυρκαγιά σε δάσος ή δασική έκταση ή έκταση που έχει κηρυχθεί δασωτέα ή αναδασωτέα τιμωρείται με κάθειρξη μέχρι δέκα έτη και με χρηματική ποινή από 15.000 -150.000 ευρώ.
Δεν επιτρέπεται η μετατροπή ή εκτέλεση της ποινής που επιβλήθηκε και η έφεση δεν αναστέλλει την εκτέλεσή της.
Αν η πράξη τελέστηκε από αμέλεια επιβάλλεται φυλάκιση τουλάχιστον δύο ετών και χρηματική ποινή από 2.900 έως 29.000 ευρώ και πάλι μετατροπή της ποινής δεν επιτρέπεται».
Ωστόσο, φαίνεται ότι το επόμενο άρθρο 267 ανοίγει ένα «παραθυράκι», καθώς λέει ότι «αν ο υπαίτιος του εμπρησμού από αμέλεια καταστείλει ο ίδιος την πυρκαγιά ή με την γρήγορη αναγγελία του προς την αρχή, δώσει αφορμή για την καταστολή της, τότε απαλλάσσεται από κάθε ποινή». Το νομικό αυτό παράθυρο δίνεται συνήθως σε περιπτώσεις αγροτών, οι οποίοι μπορεί «κοντά στα ξερά, να κάψουν και τα χλωρά».
Απαράδεκτη και αδιανόητη σε ευνομούμενο κράτος θεωρεί την ατιμωρησία των εμπρηστών ο Δικηγορικός Σύλλογος Αθηνών,
«Το καθεστώς αυτό, όπως και η νομιμοποίηση των αυθαιρέτων ενθαρρύνουν τόσο τους εμπρηστές όσο και τους καταπατητές. Χρειάζεται πολιτική βούληση, ώστε να ληφθούν τολμηρά μέτρα, όπως ο προληπτικός έλεγχος από το Συμβούλιο της Επικρατείας νομοσχεδίων και Προεδρικών Διαταγμάτων που αφορούν το φυσικό περιβάλλον. Οσο για τον ρόλο της Δικαιοσύνης, πιστεύω ότι οι διοικητικοί δικαστές συχνά επιβάλλουν αστεία πρόστιμα σε περιπτώσεις καταστροφής του περιβάλλοντος».
Όσοι διώκονται για εμπρησμό εκ προθέσεως θα έπρεπε να καταδικάζονται σε ισόβια.
Από την άλλη πλευρά είναι ιδιαίτερα δύσκολο να αποδειχθεί η τέλεση ενός εμπρησμού, οπότε η αμφιβολία λειτουργεί υπέρ του κατηγορουμένου».
Δίωξη για εμπρησμούς από πρόθεση κατά συρροή άσκησε ο εισαγγελέας Κέρκυρας σε 38χρονο εθελοντή δασοπυροσβέστη, ο οποίος συνελήφθη ως υπεύθυνος για τις πρόσφατες πυρκαγιές στο νησί.
Όπως έγινε γνωστό, ο 38χρονος ομολόγησε συνολικά εννέα εμπρησμούς στο νησί των Φαιάκων.
Οι λόγοι των δασικών πυρκαγιών στην Ελλάδα είναι:
• Εγκατάλειψη της υπαίθρου από το ενεργό εργατικό και γεωργικό δυναμικό.
• Παράλογη και δυσανάλογη αύξηση της αξίας της γης κυρίως στις περιοχές γύρω από τα μεγάλα αστικά μας κέντρα και στις περιοχές με τουριστική αξία.
• Αύξηση του κτηνοτροφικού κεφαλαίου εξαιτίας των οικονομικών ενισχύσεων χωρίς αντίστοιχη βελτίωση του συστήματος και τρόπου εκτροφής.
Ένα μεγάλο μέρος των δασικών πυρκαγιών οφείλεται στους φθινοπωρινούς εμπρησμούς των εκτάσεων αειφύλλων πλατυφύλλων προκειμένου οι εκτάσεις αυτές να χρησιμοποιηθούν μελλοντικά ως βοσκότοποι.
• Κατ’ εξακολούθηση αμέλεια και αδιαφορία πολλών γεωργών κατά την καύση καλαμιάς αγρών ή προϊόντων καθαρισμού τους.
• Αδυναμία της πολιτείας και της Τοπικής Αυτοδιοίκησης, στα πλαίσια των χωροταξικών σχεδιασμών, να οργανώσουν σύγχρονους και ασφαλείς χώρους απορριμμάτων. Μόνο στην Αττική λειτουργούν 34 περίπου ανεξέλεγκτες χωματερές, οι περισσότερες από τις οποίες είναι αυθαίρετες και λειτουργούν ολόκληρο τον χρόνο με τα απαράδεκτο και τριτοκοσμικό σύστημα της διαρκούς καύσης των απορριμμάτων.
• Διάνοιξη των δασών και απόδοσή τους στην αναψυχή, χωρίς να έχει προηγηθεί η εξασφάλιση λειτουργίας ειδικών κανονισμών και η πλήρης και αποτελεσματική εκπαίδευση – ενημέρωση και πληροφόρηση του κοινού.
• Διάφορα αίτια που έχουν σχέση με την πολιτική, κοινωνική, οικονομική και νομική κατάσταση στην Ελλάδα και τα οποία δημιουργούν αμέλειες, αδιαφορία, αντιδικία, πάθη, σταδιακή διάβρωση θεσμών, αναξιοκρατία, πολιτικές οξύτητες, χαλάρωση κατά την τήρηση των διατάξεων του συντάγματος και των νόμων, ατιμωρησία ενόχων κ.λπ.
• Απροθυμία της πολιτείας να αναβαθμίσει το σημερινό καθεστώς προστασίας και οργανώσει σύγχρονο φορέα δασοπροστασίας ενώ μάλιστα έχει από καιρό συμφωνηθεί ένα πλαίσιο οργάνωσης ενός τέτοιου φορέα.
• Στο σημείο αυτό θέλουμε να επισημάνουμε ότι για καθαρά κοινωνιοψυχολογικούς λόγους έχει δημιουργηθεί στην Ελληνική κοινωνία ένα είδος συνενοχής όσο αφορά τις καταπατήσεις δασών και δασικών εκτάσεων.

